De ronde van '43

Elk jaar verschijnt er ter gelegenheid van de Boekenweek een geschenkboek. Die uit 1981 was "De Ronde van '43" van Henri Knap. Jaren heeft het boekje op mij liggen te wachten om gelezen te worden. Eindelijk nam ik er tijd voor, en ik heb er geen spijt van. Het verhaal speelt zich af op één oorlogsdag in een Nederlandse provinciestad. Een jonge huisvader, Theo Koenders, moet een joods meisje, Ruth, laten onderduiken. Zelfs voor maar één of twee nachten is dit al erg moeilijk. De twee maken een lange zwerftocht op de fiets door de regen waarbij ze een tiental gezinnen bezoeken. Bij alle tien de gezinnen krijgen ze "Nee" te horen.
In onze tijd klinkt het erg hardvochtig, maar in te bezettingsjaren gold de regel, dat degenen, die Joden onderdak boden, hetzelfde lot zouden ondergaan als de Joden zelf. En we weten wat dat kon betekenen. In mijn jeugdjaren was dat keurig verwoord in een mop:
"Weet je waarom Adolf Hitler zelfmoord pleegde?"
"Nee?"
"Hij kreeg de gasrekening!"
Dat mensen dus niet zo happig waren, om dit risico te lopen, is dus alleszins begrijpelijk. De titel, "De Ronde van '43" maakt dus een knipoog naar de Ronde van Frankrijk. In de Tour de France laat men de term "De dood of de gladiolen" nog wel eens vallen, maar in "De ronde van '43" was dit letterlijk zo! Is het de hele dag fietsen in de stromende regen al geen pretje, met alle afwijzingen, die de hoofdpersoon te incasseren kreeg, was dit al helemaal het geval.
Het verschijnsel, waar Theo Koenders mee te maken kreeg, is de titel van een humoristische verhalenbundel van Kees van Kooten: "Zwemmen met droog haar". Dat boek kan ik trouwens ook van harte aanbevelen. "Zwemmen met droog haar" betekent zoiets als: wel aan de goede kant staan, maar nooit vuile handen maken. Nu is het in ons veilige Nederland natuurlijk heel makkelijk, om een waardeoordeel te vellen over degenen, die in "De Ronde van '43" weigerden, om het Joodse meisje voor een paar nachten in huis te nemen, maar net als de meeste Nederlanders uit die tijd zou vermoedelijk ook voor mij gelden, dat ik zou "Zwemmen met droog haar".