Vaseline

Vaseline is, behalve als glijmiddel bij andere activiteiten, een uitstekend middel ter bescherming van het lichaam tegen bevriezing. En dan gaat het met name om de uitstekende lichaamsdelen: neus, oren, geslachtsdelen, tenen en eventueel vingers. Verder dient de huid, die bloot ligt, veelal alleen het gezicht, ingesmeerd te worden. Om het nut van vaseline aan te tonen, moet ik eerst even terug naar een stukje biologie. Als het koud is, dan wil het lichaam zo zuinig mogelijk met zijn energie (warmte) omgaan. Dat doet het door het bloed uit de uitstekende en dicht onder de huid liggende lichaamsdelen terug te trekken. Meestal merk je dit, doordat je koude tenen/voeten en vingers krijgt. Gaat dit echter verder, dan worden deze lichaamsdelen gevoelloos. Het gevaar van bevriezing ligt dan op de loer. Zelf heb ik dat in 1997 meegemaakt, toen ik de Elfstedentocht reed bij min 15 en windkracht 6. Als extra windbreker had ik een katoenen trainingsjack over een Ierse wollen trui aan getrokken. Nu was de boord van de mouwen op de polsen gekomen. Katoen neemt veel vocht op, in dit geval zweet. Dit was gaan bevriezen met als resultaat, dat ik, na de tocht in het ligbad blaren op mijn polsen zag komen: tweedegraads bevriezing! En ik had er niets van gemerkt. Dat ligt niet aan mij, dat komt, omdat je van bevriezing, in tegenstelling tot verbranding, niets merkt. Het nut van vaseline haal ik uit de dierkunde. Diverse dieren, die in poolgebieden leven, waaronder ijsberen, walvissen en zeehonden, hebben geen last van bevriezing, ondanks de ijzige kou. Dit komt, doordat zij een dikke vetlaag onder de huid hebben. Nu kunnen wij geen vetlaag onder de huid aanbrengen, dus doen wij dat op de huid. Met vaseline. Let daarbij er op, dat je WATERVRIJE vaseline gebruikt, anders zul je alsnog last krijgen van bevriezing. Het gezicht, de oren en de neus spreekt voor zich. Zorg dat ieder deel van de huid, die aan de buitenlucht is blootgesteld, goed ingesmeerd is. Vergeet de lippen daarbij niet! Het gezicht krijgt, daar je regelmatig tegen de wind in moet schaatsen, ook nog te maken met de windchill-factor: hoe meer wind, hoe kouder het aanvoelt. De geslachtsdelen zijn, vooral bij mannen, maar niet alleen bij hen, bevriezingsgevoelig. En daarna, als het weer “ontdooit”, extra gevoelig door de vele zenuwen, die daar zitten. Dat wil je liever niet meemaken, dus kun je beter van te voren en soms tussentijds een beschermende laag aanbrengen.

De tenen zijn het volgende deel, wat je niet moet vergeten. Legendarisch is het verhaal van de winnaar van de Elfstedentocht van 1929, die als trofee van zijn triomf daarna een glazen pot op de schoorsteenmantel had staan met daarin op sterk water zijn geamputeerde grote teen. Dit komt mede, doordat de voeten last hebben van een “koudebrug”. De ijzers worden letterlijk ijskoud door het contact met het ijs. Door de potjes (bij vaste schaatsen) of het klapmechanisme bij klapschaatsen wordt deze kou doorgegeven aan de schaatsschoen. En laat zowel het voorste potje als het klapmechanisme nu onder je tenen zitten en de warmte als het ware uit je voeten trekken en je weet meteen, in welke positie je tenen zich bevinden. Een handig hulpmiddel om te controleren, of je geen bevroren tenen hebt, is ze zeer regelmatig te bewegen. Zolang je ze voelt, is het in orde. Een dun laagje vaseline op je vingers is soms ook noodzakelijk bij lange tochten, bij temperaturen, die dik onder nul liggen of bij veel wind. De vingers zijn wat minder gevoelig voor de windchill, doordat je ze meestal op de rug houdt en je ze, door ze regelmatig te bewegen, wat kunt makkelijker kunt laten doorbloeden, maar het blijven zeer kwetsbare en, door de vele zenuwbanen, zeer gevoelige lichaamsdelen. Fietsen in (strenge) vorst is voor de vingers vervelender dan schaatsen. Tot slot nog een kleine, maar zeer praktische tip: koop een kleine tube, die je in een zak in je trainingspak of rugzak doet, zodat je altijd wat bij kunt smeren. Vooral je gezicht en dan met name je lippen, kunnen, doordat deze laag bij eten en drinken wat slijt, soms best een laagje extra vaseline gebruiken.